Victory City (2023) Salman Rushdie

In Victory City wordt de hindoeïstische mythologie met zijn verhalen over goden en magische gebeurtenissen verweven met het alledaagse, maar worden we ook ondergedompeld in de gedocumenteerde geschiedenis van het middeleeuwse Zuid-India. Centraal staat de metropool Vijayanagara, “stad van de overwinning” in het Sanskriet, en de dynastieën die daar regeerden.

De goddelijke Pampa Kampana en het ontstaan van haar stad

Het boek start als volgt:

"De laatste dag van haar leven, toen ze tweehonderdzevenenveertig jaar oud was, voltooide de blinde dichteres, wonderdoenster en profetes Pampa Kampana haar immense verhalende gedicht over Bisnaga en begroef het in een met was verzegelde aardewerken pot in het hart van de vernielde koninklijke hof, als een boodschap voor de toekomst."

Het gedicht van Pampa Kampana wordt vierenhalve eeuw later gevonden en kreeg de titel Jayaparaja, wat "Victorie en Nederlaag" betekent en doet zo denken aan bestaande geschriften zoals de Ramayana. Het boek Victoriestad is een hervertelling van de Jayaparaja en wordt ons verteld door een anoniem persoon die zichzelf omschrijft als een verhalenverteller.

De geschiedenis begint bij Kampila, ‘de oude koning, wiens rollende hoofd alles in beweging zette’. Pampa Kampana, een negenjarig meisje, is getuige van de veldslag die de koning het leven kost. Na de dood van Kampila en de ineenstorting van het koninkrijk gaan de weduwen van zijn krijgers volgens plaatselijk gebruik massaal over tot zelfverbranding.

Pampa Kampana staat hand in hand met haar moeder naar de afschuwelijke scène te kijken. Dan maakt haar moeder zich los en loopt ‘heel langzaam maar vastberaden naar voren om zich bij het vreugdevuur van de dood te voegen zonder zelfs maar afscheid te nemen’.

De godin Parvati

Na de dood van haar moeder besluit Pampa Kampana dat haar verdere bestaan in het teken zal staan van gelijkheid en liefde. Ze zal ‘de dood uitlachen en haar gezicht naar het leven keren. Ze zou niet haar lichaam offeren louter om dode mannen naar het hiernamaals te volgen.’ Vanaf dat moment wordt ze vervuld door geest en stem van de godin Parvati en krijgt ze de beschikking over bovennatuurlijke krachten. Ze brengt haar jeugd door bij de Vidyasagar, een wijsgeer.

Toen hij het meisje zag naderen met honger op haar tong en waanzin in haar ogen begreep hij onmiddellijk dat ze verschrikkelijke dingen had meegemaakt.

Pampa Kampana brengt 9 jaar bij de filosoof in stilte door en laat zich onderwijzen, maar leert ook de donkere kanten van de man kennen die zijn begeerte voor de mooie jonge vrouw moeilijk onder controle kan houden.

Zo zijn mannen, dacht Pampa Kampana. Een man filosofeerde over vrede, maar de manier waarop hij het hulpeloze meisje dat in zijn grot sliep behandelde, was niet in overeenstemmingmet zijn filosofie.

Na 9 jaar ontmoet de koeherders Hukka en Bukka Sangama. Twee gewone mannen die op de vlucht zijn voor het oorlogsgeweld en op zoek zijn naar rust en vrede en een nieuwe richting in hun leven. Zo komen ze raad vragen aan Vidyasagar.

'We weten dat u een grote vredesapostel bent' zei Hukka Sangama. Wij zijn ook niet zo dol op militaire dienst, na onze recente ervaringen. Toon ons de vruchten die geweldloosheid kan voortbrengen."

Het is echter Pampa Kampana die hier op de voorgrond treedt en de broers een antwoord

geeft op hun vragen. Ze stelt hen de mogelijkheid voor om vanuit het niets een stad te laten groeien en hen de verantwoordelijkheid over het geheel te geven. Ze geeft hen een zak zaadjes, en waar de broers ze zaaiden, begon tot hun grote verbazing de lucht te trillen en begon er een “wonderstad” te groeien, eerst paleizen en tempels en daarna ook mensen. Die mensen hebben een geschiedenis nodig. Wanneer Pampa Kampana besluit de mensen hun oorsprongsverhaal te geven, kiest ze voor de oplossing die voor haar het meest intuïtief zinvol is: fictie.

"Ze verzon hun leven, hun kasten, hun geloofsovertuigingen, hoeveel broers en zussen ze hadden, en welke kinderspelletjes ze hadden gespeeld, en stuurde de verhalen fluisterend door de straten in de oren die nodig waren om ze te horen, het grote verhaal van de stad te schrijven en haar verhaal te creëren nu zij haar leven had gecreëerd."

Harihara "Hukka" en zijn broer Bukka Raya ontmoeten Shankaracharya Vidyaranya. Volgens de overlevering hielp Vidyaranya ergens in 1336 bij de oprichting van het Vijayanagara-rijk en diende hij als mentor en gids voor drie generaties koningen die erover regeerden.

Hoewel de broers op zoek waren naar rust en vrede verrezen er ook hele legers uit de aarde. De broers, Hukka en Bukka, werden grote koningen in het zuiden van het huidige India, eerst Hukka en daarna Bukka, en Pampa trouwde met hen elk op hun beurt, hoewel haar ware liefde een Portugese paardenhandelaar. Deze Portugees gaf de stad de naam Bisnage en leerde de Sangamas hoe ze vuurwerk moesten maken. En ook buskruit en geweren...

Voor pluralisme tegen fundamentalisme

De wereld die Pampa tot leven roept, is er een van vrede, waar mannen en vrouwen gelijk zijn en alle geloven welkom zijn, maar het verhaal dat Rushdie vertelt, gaat over een staat die er nooit in slaagt om aan zijn idealen te voldoen. Rushdie gaat dieper in op de aard van het verwerven en behouden van macht, de relatie tussen staat en religie, de manier waarop samenlevingen snel kunnen veranderen van humanistisch en pluralistisch naar puriteins en repressief. Ook de positie van de vrouw vormt een belangrijk onderwerp waarbij die positie al te vaak ondergeschikt is.

Hukka en Bukka zeggen dat ze vrede willen, maar voeren oorlog tegen anderen om deze te behouden. Het idee van pluraliteit, één van de stichtingsprincipes van de stad wordt ondermijnd vanuit een fundamentalistische eis om het enige juiste geloof te hebben.

Het boek is een krachtig standpunt tegen het rechtse religieuze fanatisme van die tijd in India én dus ook van deze tijd. Een van de meest overtuigende passages uit het boek beschrijft de opkomst van onenigheid tijdens het bewind van een bijzonder despotische Hukka Raya II: een demonstrant deelt pamfletten uit in het hart van de bazaar. Wanneer de Divine Ascendancy Senaat, aangesteld om religieuze controle uit te oefenen, een team stuurt om hem te arresteren, ontdekken ze dat de pamfletten blanco zijn. De demonstrant wordt ondervraagd: waarom is er geen bericht? “Dat is niet nodig”, antwoordt de demonstrant. "Alles is duidelijk."

Een leeg A4'tje als symbool van protest. Het is te zien in China, waar de afgelopen dagen wordt geprotesteerd tegen het strikte coronabeleid in het land. Het blanco A4'tje dook al eerder op als protestsymbool. Waar staat het voor? Het lege A4'tje dook voor het eerst op tijdens protesten in Hongkong in 2019. "Protestleuzen werden verboden, dus kwam het lege A4'tje naar voren", legt Elke Kuijper van Amnesty International uit. https://www.rtlnieuws.nl/editienl/artikel/5349939/protesteren-met-leeg-a4-china

Het verval

Aan het einde van het boek komt het rijk Vijayanagara ten val. Terwijl de grote stad in puin ligt, blijft niet de verteller over, maar haar woorden. Pampa sterft als blinde dichteres die alles heeft gezien en opgeschreven:

Ik, Pampa Kampana, ben de auteur van dit boek.

Ik heb meegemaakt dat een imperium opkwam en ten onder ging.

Hoe worden ze nu herinnerd, deze koningen, deze koninginnen?

Ze bestaan ​​nu alleen nog in woorden. . .

Zelf ben ik nu niets. Het enige dat overblijft is deze stad van woorden.

Woorden zijn de enige overwinnaars.

Historische context

Ik was verrast dat heel veel elementen uit het boek berusten op historische feiten. Veel van de beschreven gebeurtenissen zijn feitelijk vastgelegd in historische archieven, maar waar de historicus zou kunnen speculeren, kiest Rushdie ervoor om te mythologiseren. Als het niet door het karakter van Pampa Kampana zelf is, manifesteert magie zich door de geschiedenis van het oude koninkrijk. Sommige personages krijgen een onnatuurlijk lang leven aangeboden, andere verraden bovennatuurlijke krachten die de loop van de echte wereldgeschiedenis zullen veranderen. Ondertussen herinnert Rushdie ons eraan, zijn verhalende stem vermomd als slechts een vertaler van Pampa Kampana’s eigen verhaal uit de eerste hand, dat het tij weer zal keren. ‘De waarheid over deze zogenaamde gouden eeuwen is dat ze nooit erg lang duren’, profeteert een Portugese paardenhandelaar onder het bewind van Deva Raya II, de keizer die opdracht gaf tot de bouw van de Vittala-tempel,

Vijaya Vittala Tempel

die nu in Hampi ligt. “Er zijn altijd problemen.” Bijna twee eeuwen later zal Pampa Kampana het zelf het beste zeggen als ze haar onsterfelijke, fictieve epos Jayaparajaya schrijft: ‘Mijn geschiedenis zal niet in steen worden geschreven.’

Vijayanagara-rijk

Het Vijayanagara-rijk besloeg het grootste deel van Zuid-India in de 15e en 16e eeuw. Vanuit één gezichtspunt bekeken was het een voedingsbodem voor de geglobaliseerde moderne wereld, in die zin dat het een toevluchtsoord werd voor kunst en nieuwe ideeën en een economische machtscentrale die handel dreef met China en Venetië. Van de andere kant bekeken was het een wirwar van intriges, opgeschrikt door rivaliserende facties, buitenlandse oorlogen en staatsgrepen. Dat wil zeggen dat het alles was: het nobele en het verachtelijke, het progressieve en regressieve. Meer historische context: https://www.britannica.com/place/Vijayanagar