top of page

Herinneringen van Hadrianus (1951)Margueritte Yourcenar

ree

In de roman "Herinneringen van Hadrianus" laat Margueritte Yourcenar keizer Hadrianus zijn leven vertellen en dit alsof de tekst gericht is aan Marcus Aurelius, de uiteindelijke opvolger van Hadrianus. Uit bronnen weten we dat de keizer zijn memoires had geschreven, maar die zijn verloren gegaan. Uit de verantwoording die Marguérite Yourcenar op de roman heeft laten volgen, blijkt dat zij zich volledig vertrouwd heeft gemaakt met zowel de literaire en materiële bronnen uit de oudheid als met de moderne vakliteratuur over de regering van Hadrianus.


Toch blijft het een historische roman. Enerzijds krijg je heel wat historische feiten waarin de geschiedenis van het Romeinse Rijk in die tijd en de regering van keizer Hadrianus duidelijk worden beschreven. Anderzijds krijg je ook de invulling van Yourcenar die de keizer regelmatig laat denken en mijmeren over de wereld, het leven en hoe je om moet gaan met macht. Deze gedachtengangen vormen prachtige lagen in het verhaal en zetten ook jou als lezer aan het denken. Hoe ga je om met macht, wat betekent verlies van dierbaren en hoe kan je als uitoefenaar van macht bewust met jouw positie omgaan?


De Hadrianus van Marguerite Yourcenar weet dat hij stervende is. Zijn leven is ten eind en hij hoeft niets meer te bewijzen. Via zijn memoires presenteert Yourcenar op chronologische wijze zijn leven. Waarbij de keizer vanuit zijn standpunt de gebeurtenissen weergeeft en daarbij ook zegt waar hij het bij het rechte eind had en waar hij misschien ook anders had kunnen/moeten handelen. Belangrijk is steeds in het achterhoofd te houden dat we de stem van Hadrianus horen door de pen van Margueritte Yourcenar.


Wie Marguérite Yourcenar's Mémoires d'Hadrien gelezen heeft, behoudt voorgoed een beeld van keizer Hadrianus als wereldreiziger, bestuurlijk genie, intellectueel en levensgenieter. Het werk is ‘het portret van een bijna wijs mens’, zoals de schrijfster het zelf genoemd heeft.



Hieronder geef ik een kort overzicht van een aantal belangrijke aspecten van het leven van Hadrianus.


Afkomst

Keizer Hadrianus was net als zijn voorganger, zijn nonkel keizer Trajanus afkomstig uit Italica, nabij het huidige Sevilla in Spanje. Zij waren daarmee de eerste keizers die niet uit het kerngebied van het Romeinse Rijk kwamen. Hadrianus maakt deel uit van de "Vijf Goede Keizers", een term die is bedacht door de historicus Edward Gibbon in zijn boek "The History of the Decline and Fall of the Roman Empire". Deze periode, van 96 tot 180 nC, wordt gekenmerkt door relatief goede bestuurders en een tijdperk van interne stabiliteit en voorspoed in het Romeinse Rijk. Onder de heerschappij van Hadrianus wordt een eind gemaakt aan de steeds verder reikende expansiedrift.


ree

Stabiliteit en consolidatie

Voor hem waren stabiliteit en consolidatie van het imperium kernwoorden van zijn bestuur. Yourcenar laar het Hadrianus alsvolgt zeggen:


"Ik wilde dat de verheven grootsheid van de pax Romana zich uitstrekte tot iedereen, onmerkbaar aanwezig als de muziek van het bewegende firmament; dat de nederigste reiziger van het ene land of het ene continent naar het andere kon trekken zonder lastige formaliteiten, zonder gevaren, overal verzekerd van een minimum aan rechtsbescherming en beschaving; dat onze soldaten hun eeuwige pyrrische dans aan de grenzen bleven uitvoeren; dat alles zonder hapering functioneerde, de werkplaatsen en de tempels ; dat de zee werd doorkliefd met mooie schepen en over de wegen talloze rijtuigen trokken; dat in een goed geordende wereld de filosofen hun plaats hadden en de dansers eveneens. Dat eigenlijk zo bescheiden ideaal zou vaak genoeg benaderd worden als de mensen een deel van de energie die ze aan stompzinnige of destructieve werken besteden in dienst daarvan stelden; een gelukkige omstandigheid heeft mij vergund het in deze laatste kwarteeuw ten dele te verwezenlijken."


Hij werd gedreven door een grote hervormingsdrang om het bestuur van dat gigantische rijk performanter te maken. Hij liet niet alleen de wetten van Rome opschrijven zodat ze voor het hele rijk zouden gelden, maar hij liet ook overal nieuwe steden bouwen of oude verbeteren. Daarbij liet hij zich niet altijd veel gelegen liggen aan de gevoeligheden van de volkeren die daar woonden, zoals de Joodse opstand in 132 liet zien. Het was dus niet altijd "pax", maar soms ook bloedige oorlog.


Bouwheer Hadrianus

Hadrianus staat bekend om zijn vele bouwprojecten, zowel binnen Rome als in de provincies. Een van de meest bekende bouwwerken is de Muur van Hadrianus in het noorden van Engeland, bedoeld om de Romeinse provincie Britannia te beschermen tegen invallen van de Pictische stammen.

ree

Hij herbouwde het Pantheon in Rome, dat een van de best bewaarde Romeinse gebouwen is.



Hij liet ook zijn villa, Villa Adriana, bouwen in Tivoli, een groot complex dat diende als zijn buitenverblijf en een centrum van cultuur en kunst.


De reizende keizer

Hadrianus wordt ook wel omschreven als de rusteloze keizer en dat blijkt ook duidelijk uit zijn "Herinneringen". Als keizer was hij weinig in Rome. Meestal was hij op rondreis door zijn rijk. Zo liet hij overal zijn stempel na in de vorm van bouwwerken en soms zelf volledig nieuwe steden. Hij stond dicht bij het leger, een soldaat onder de soldaten. Daarnaast ook een groot bewonderaar van Griekenland en de Griekse cultuur. Hij is dan ook een van de eerste Romeinen die we kennen met een baard naar Grieks model, na hem zijn er meerdere keizers die zijn voorbeeld volgen.

ree

Antinous

In zijn herinneringen komen we ook te weten dat zijn huwelijk met Vibia Sabina was naar niet gelukkig was en ook kinderloos bleef. Naast zijn huwelijk had hij een intense relatie met Antinous, een jonge Griekse man die tragisch verdronk in de Nijl. Na zijn dood liet Hadrianus vele standbeelden en monumenten ter ere van Antinous oprichten en zelfs een stad stichten die zijn naam droeg, Antinoöpolis.


Opvolging

Hadrianus' latere jaren werden gekenmerkt door gezondheidsproblemen. Hij bereidde zorgvuldig zijn opvolging voor en adopteerde Antoninus Pius, op voorwaarde dat deze op zijn beurt Marcus Aurelius en Lucius Verus zou adopteren. Op deze manier kwam een ordelijke overgang tot stand en werd een brugeroorlog voorkomen.

Hadrianus stierf op 10 juli 138 na Christus in Baiae (nabij het huidige Napels). Hij werd aanvankelijk begraven in Puteoli (nu Pozzuoli) en later herbegraven in Rome in het door hem gebouwde mausoleum, dat nu bekend staat als Castel Sant'Angelo.


ree
Marguerite Yourcenar (1903-1987)











 
 
 

Opmerkingen


bottom of page