To the lighthouse (1927) Virginia Woolf

Inhoud

Het verhaal Naar de vuurtoren (To the Lighthouse) van Virginia Woolf is opgebouwd in drie delen.

Het eerste deel, het Venster ("The Window"), beslaat ongeveer de helft van het boek en speelt zich af op een enkele dag rond 1910, in het zomerhuis van de familie Ramsay op het eiland Skye in Schotland.

"Als er morgen zon is, kunnen we naar de vuurtoren gaan," zei mevrouw Ramsay.

"Maar," voegde zijn vader eraan toe, "het zal slecht weer zijn."

Het verhaal begint met een gesprek tussen mevrouw Ramsay en haar jongste zoon, James, die graag naar de vuurtoren wil gaan. James is dolenthousiast over het idee om de volgende dag de vuurtoren te bezoeken, maar zijn vader, meneer Ramsay, onderbreekt het gesprek en zegt dat het waarschijnlijk niet zal gebeuren vanwege het slechte weer. Deze scène zet meteen de toon voor de onderliggende spanningen binnen de familie. Mevrouw Ramsay probeert hoopvol en vriendelijk te blijven, terwijl meneer Ramsay een meer pessimistische en rationele houding aanneemt, wat zijn dominante en soms ontregelende aanwezigheid in het huishouden benadrukt. De vuurtoren zelf, die aan de horizon zichtbaar is maar moeilijk bereikbaar lijkt, fungeert als een belangrijk symbool in het verhaal – een symbool van verlangens, dromen en doelen die vaak onbereikbaar lijken.

Het tweede deel, de Tijd Vergaat ("Time Passes"), is veel korter en speelt zich af over een periode van tien jaar, waarin de tijd versneld voorbijgaat. Het zomerhuis van de Ramsays lijkt wel het hoofdpersonage van dit deel. De periode tussen 1910 en 1920 is de periode van de Eerste Wereldoorlog en de Ramsays hebben andere zaken aan hun hoofd dan naar hun zomerhuis gaan. Het huis blijft verlaten en raakt in verval. De beschrijvende stijl maakt het verval bijna tastbaar. Naast het verval van het huis sterven ook verschillende leden van de familie Ramsay, waaronder mevrouw Ramsay. Deze overlijdens worden op een quasi zakelijke manier meegedeeld. Net door die beschrijvende, zakelijke stijl komen de onheilsberichten extra hard aan. Het verstrijken van de tijd en de vergankelijkheid van het leven zijn onontkoombaar. Het verval van de familie wordt als het ware gesymboliseerd in het verval van het verlaten gebouw

"De tijd passeerde, sprong over de diepe leegte heen, en bleef haperen aan de rand van de nacht, waarin niets zichtbaar was, niets hoorbaar, niets in staat om de plaats in te nemen van datgene wat was geweest."

Het derde en laatste deel, de Vuurtoren ("The Lighthouse"), speelt zich af na de oorlog, in de jaren 1920, wanneer de overgebleven leden van de familie Ramsay terugkeren naar het zomerhuis. Het terugkeren is ook de confrontatie met het verleden en met de mensen die er niet meer zijn, zoals mevrouw Ramsay.

"Zij was daar, zij was verdwenen; geen verdriet, geen huilen, niets dan stilte was het antwoord."

Meneer Ramsay besluit eindelijk om met zijn jongste kinderen, James en Cam, de vuurtoren te bezoeken, een tocht die in het eerste deel steeds werd uitgesteld. Terwijl de reis naar de vuurtoren het centrale punt van dit deel vormt, draait het echte drama om de innerlijke transformaties van de personages. James, die zijn vader eerder haatte, vindt een zekere mate van verzoening. Ondertussen werkt Lily Briscoe, een vriendin van de familie, aan een schilderij dat ze in het eerste deel had gestart. Terwijl ze schildert, reflecteert ze op de betekenis van het leven, kunst en het verlies van mevrouw Ramsay.

"Ze zou de lijn in het midden trekken. Het was gedaan; het was voltooid. Ja, dacht ze, terwijl ze het penseel neerlegde met extreme zorg, ik heb mijn visie bereikt."

Leeservaring

Dit boek was anders dan de meeste andere boeken. Het is een verhaal waar niet echt een plot in zit en er ogenschijnlijk weinig gebeurd. Het belangrijkste deel van het verhaal speelt zich af in de hoofden van de personages, terwijl ze hun gedachten en gevoelens over elkaar, zichzelf en de wereld verwerken. De openingsscène bijvoorbeeld geeft direct inzicht in de innerlijke wereld van de personages. De gedachten van James worden beschreven in de manier waarop hij zijn vader stilletjes haat vanwege het vernietigen van zijn hoop om naar de vuurtoren te gaan. Ik kan geen bespreking van dit boek maken zonder de dinerscène te vermelden. Algemeen wordt deze scène gezien als een prachtig voorbeeld van Woolfs modernistische stijl. Als lezer krijg je inzicht in de innerlijke wereld van de personages. Dit maakt het ook zeer herkenbaar. Iedereen herkent het gevoel van bijvoorbeeld op een feest te zijn waar je enerzijds met anderen praat en tegelijk ook innerlijke gedachten heb. Zo kan een eenvoudige sociale gelegenheid toch overladen zijn met gevoelens en gedachten die de buitenwereld niet ziet. Het is die dualiteit, de uiterlijke en innerlijke realiteit, die Woolf prachtig vastlegt. Deze innerlijke conflicten en tegenstrijdige gevoelens tussen de personages worden gedurende het hele boek verder uitgewerkt. Het vertelperspectief verschuift constant tussen de verschillende personages waardoor één scène vanuit verschillende gezichtspunten wordt verteld. Soms wordt er van vertelperspectief gewisseld tussen zinnen, en soms zelfs binnen dezelfde zin. En zelfs wanneer ze zich op de gedachten van slechts één persoon richt, veranderen hun gedachten voortdurend en snel van onderwerp, waardoor het niet altijd eenvoudig is om bij te houden wat er gaande is, maar het verhaal wel een spectaculaire diepte krijgt. Het was op bepaalde momenten een uitdaging, maar wat ben ik blij dat ik heb volgehouden en bij de familie Ramsay ben gebleven tot aan de vuurtoren.