Tantes (1924) Cyriel Buysse

Tantes van Cyriel Buysse speelt zich af op het Vlaamse platteland binnen een familie die tot de burgerij behoort. Het milieu waar Buysse ook zelf toe behoorde. Waar Timmermans in Boerenpsalm en Streuvels in zijn werk vertrekken vanuit de boerenstand, krijg je hier een beeld van de "betere stand" op het platteland. Zij die hun handen niet vuil moesten maken op het veld, maar eerder te werk gesteld waren in de ambtenarij, advocatuur, notariaat of zelfs in staat om te rentenieren van de opbrengsten van hun pachters. Daarom is het zeer interessant om al deze werken naast elkaar te leggen om zo een goed tijdsbeeld te krijgen van het Vlaanderen van de laatste decennia van de 19e en de eerste decennia van de 20e eeuw.

Het boek Tantes draait rond de familie Dufour. Er is mijnheer Dufour, met zijn drie zussen, die de ‘Tantes’ zijn. De drie tantes zijn ongetrouwd en hebben dus zelf geen erfgenamen. Hun fortuin zal dus overgaan naar Mijnheer Dufour en zijn vier kinderen: zijn zoon Max en drie dochters Clara, Adrienne en Edmee. Het lot van de kinderen wordt beheerst door ‘het fortuin’. De drie tantes zijn ongehuwd en zeer godsvrezend. Er kan gerust gesproken van drie kwezels die geen liefde hebben gekend of liefde hebben toegelaten en hun hele leven tot elkaar veroordeeld zijn. De drie tantes voeren een schrikbewind tegenover hun familieleden. Zowel de vader als de vier kinderen durven niet tegen hen in te gaan uit vrees om het fortuin te verliezen. De vader is een zwak figuur, de zoon een opportunist en wat de dochters denken heeft geen belang want hun mening deed er niet te. Het beschrijven van de dictatuur van de drie kwezels is een aanklacht van de auteur tegen de kleinburgerlijkheid en de schijnheiligheid van het dorpsleven. Het leven werd bepaald door jouw geslacht, het milieu waarin je opgroeide, door de plaats waar je geboren werd. De vader en zijn kinderen weten wel dat dat hun leven bepaald wordt door de tantes, maar de liefde voor het geld maakt hen tot slaaf van de tantes.

Als een van de drie nichtjes, Adrienne, verliefd wordt op Raymond, een vriend van Max, stuit ze op het verzet van de Tantes. De tantes vinden dat Raymond te losbandig is en te weinig godsvruchtig is en dus te min voor hun nicht en vooral voor hùn familie. Raymond, die vindt dat Adrienne recht heeft op léven, wil haar verlossen door haar te ontvoeren. Als lezer verwacht je dat dit zal lukken, maar Buysse kiest voor een hartverscheurend einde. Het meisje, Adrienne, verscheurt door de keuze voor haar liefde en haar familie gaat ten onder aan de spanning en vervalt in krankzinnigheid en zal de rest van haar leven doorbrengen in een gesticht.

Het beeld dat wordt geschetst van de samenleving van die periode komt verstikkend over. Een samenleving waarin het geloof de wet dicteert en daardoor de kansen van velen beknot en zelfs ontneemt. Zeker als je het "ongeluk" had om een vrouw te zijn.

Portret Cyriel Buysse - Emile Claus (1913)