Het lijden van de jonge Werther (1774) Wolfgang von Goethe
- Wouter Vanderstraeten
- 23 nov 2023
- 3 minuten om te lezen
Het Lijden van De Jonge Werther is een korte briefroman van de Duitse schrijver Wolfgang von Goethe, die in 1774 werd uitgegeven. Het boek had een enorm effect op de literaire wereld van dat moment en maakte Goethe enorm bekend. Het boek vertelt het tragische verhaal van Werther, een jonge man die hopeloos verliefd wordt op Lotte.
Het meisje lijkt echter onbereikbaar voor Werther, een vrouw die al verloofd is met Albert. Werther kan zijn gevoelens niet onderdrukken en raakt steeds meer in een depressie. Uiteindelijk ziet hij geen andere uitweg dan zelfmoord te plegen.
Sturm und Drang
Het boek is een typisch voorbeeld van de Sturm und Drang-periode. Sturm und Drang was een reactie op de rationalistische en verlichte idealen van die tijd. Tegenover de ratio werd de emotie, het gevoel geplaatst. De verheerlijking van het genie, de natuur, de vrijheid en de rebellie. Sturm und drang kan gezien worden als de voorloper van de romantiek. De tragische Werther wordt het archetype van de romantische held. Hij is een zelfgekozen buitenstaander die in opstand komt tegen de ratio en de maatschappelijke verwachtingen. In plaats daarvan kiest hij ervoor om zijn individualiteit te ontplooien, zichzelf te ontdekken en zijn leven te geven voor grote emoties. De radicaliteit en de hartstocht waarmee Werther het tot in de laatste consequentie vertikt om zich aan te passen aan de eisen en verlangens van de nog feodaal gedicteerde maatschappij was nieuw voor die tijd, wat velen toen aansprak en nu nog steeds aanspreekt. Na al die tijd lijkt Goethes klassieker weinig aan kracht te hebben ingeboet. Iedereen kent de kracht die gepaard gaat met de emotie van verliefdheid en liefdesverdriet. Iedereen kan zich dus inleven in de strijd die Werther levert met zijn passies. Daarnaast is het gevoel niet te kunnen aarden in de maatschappij ook een herkenbaar thema.
Het Werther-effect
Bij Werther neemt de emotie het over van de ratio en dit lijdt tot de ultieme daad van zelfmoord.
Ambachtslieden droegen hem. Geen geestelijke heeft hem begeleid.
Dit zijn de laatste woorden van de roman Het Lijden van de Jonge Werther van Johann Wolfgang von Goethe. Hij schoot zichzelf dood in zijn kamer en werd de volgende ochtend gevonden. Omdat zelfmoord als een zonde werd beschouwd, mocht Werther niet op het kerkhof worden begraven. Hij werd door enkele ambachtslieden naar een ongewijde plek gedragen, zonder dat er een geestelijke bij was. Dit einde benadrukt de tragiek en de eenzaamheid van Werther, die door de maatschappij werd verstoten en door de kerk werd veroordeeld.
Na de publicatie van het boek zouden veel jonge mannen dezelfde methode hebben gebruikt om zichzelf van het leven te beroven. Het concept van het Werther effect werd in 1974 bedacht door de Amerikaanse socioloog David Phillips. Hij onderzocht het verband tussen de berichtgeving over zelfmoorden van beroemde personen en het aantal zelfmoorden onder de bevolking.
Krankheit zum Tode
De mislukte relaties waren misschien alleen maar aanleidingen voor Goethe om zijn Werther-roman te schrijven. De jonge Goethe worstelde eigenlijk met de afkeer van het leven, hij leed aan een zekere mate van ‘Lebensekel’, aan zwaarmoedigheid. Goethe slaat later een andere weg in en noemt deze fase in zijn leven een ‘ziekte’.
Maar er zijn ook denkers die de worsteling van Werther serieus nemen en als iets positiefs zien. De Deense filosoof Kierkegaard (1813 – 1855) bijvoorbeeld waardeert vooral het subjectieve en authentieke handelen van Werther. Hij neemt zijn gevoelens serieus en ziet zich gesteld voor existentiële beslissingen om zichzelf trouw te kunnen blijven. Kierkegaard kiest weliswaar een andere oplossing dan zelfdoding. Maar onderworpen aan heftige emoties of tijdens hevige crises ziet de mens het zinloze van het bestaan plotseling in. Dat kan hem niet onverschillig laten. Alleen via een persoonlijke en subjectieve keuze als antwoord hierop is authentiek leven – existeren – mogelijk.
Opmerkingen