Het boek Jozua

De overwinning van Jozua op de Amorieten - Nicolas Poussin (1624-1626)

Het boek Jozua, genoemd naar Jozua de opvolger van Mozes, vormt een scharnierpunt in de Bijbelse geschiedenis. Het sluit direct aan op Deuteronomium en volgt op de dood van Mozes. Jozua vervult de belofte van het Beloofde Land en leidt het volk Israël tijdens het beloofde land Kanaän in. Het boek sluit direct aan op Deuteronomium. Net als in de voorgaande boeken staat de rol van het verbond tussen God en Israël centraal, en het belang van trouw, gehoorzaamheid en zuiver leven.

In het eerste deel, dat bestaat uit Jozua 1 tot en met 12, wordt de intocht en verovering van Kanaän beschreven.

Na veertig jaar in de woestijn trekt Israël eindelijk Kanaän binnen. De Jordaanrivier wordt op wonderbaarlijke wijze overgestoken. Het water stopt zodra de priesters met de ark van het verbond het water betreden, een echo van de doortocht door de Rietzee onder leiding van Mozes. Daarna volgt de verovering van het land. De beroemde inname van Jericho  is een van de meest iconische gebeurtenissen in het boek Jozua en vormt het begin van de militaire verovering van Kanaän. Jericho is een sterk versterkte stad, strategisch gelegen in de vlakte bij de Jordaan. In plaats van een conventionele aanval kiest God voor een symbolische, rituele benadering die Zijn macht en aanwezigheid onderstreept.

Zeven dagen lang trekken de Israëlieten in stilte om de stad heen, geleid door priesters die de ark van het verbond dragen en op ramshoorns blazen. Op de zevende dag marcheren ze zeven keer om de stad. Bij het sein van Jozua schreeuwt het volk luid, en op dat moment storten de muren van Jericho in — niet door menselijke kracht, maar door goddelijke tussenkomst.

De stad wordt volledig gewijd aan de ban, wat betekent dat alles wat leeft vernietigd moet worden en dat alle waardevolle bezittingen aan God worden gewijd. Alleen Rachab en haar familie worden gespaard, als beloning voor haar geloof en hulp aan de spionnen.

De verovering van Jericho laat zien dat overwinning niet afhangt van militaire overmacht, maar van gehoorzaamheid aan God. Het is een krachtig voorbeeld van heilige oorlog: geen strijd om macht of rijkdom, maar om de vestiging van Gods heerschappij.

Jozua 6:4-21 De val van Jericho, uit de Neurenbergse Bijbel (Biblia Sacra Germanaica)

Toch verloopt niet alles vlekkeloos. De aanval op Ai mislukt aanvankelijk door de zonde van Achan, die zich had vergrepen aan gewijd bezit. Pas na berouw en rechtspraak keert Gods zegen terug. Deze verhalen benadrukken een terugkerend thema: alleen wie gehoorzaam is aan Gods geboden, zal overwinnen.

Een kernvers aan het begin van het boek onderstreept deze houding van vertrouwen en moed:

"Wees sterk en moedig, wees niet bang of ontmoedigd, want de HEER, uw God, is met u, waar u ook gaat." (Jozua 1:9)

Jozua ontmoet vervolgens een hemelse bevelhebber van Gods leger. Op de vraag of hij aan Israëls kant staat, antwoordt deze: "Geen van beide." Dit maakt duidelijk dat de strijd niet draait om menselijke belangen, maar om het uitvoeren van Gods rechtvaardige oordeel.

In de campagnes die volgen worden veel Kanaänitische koninkrijken verslagen. Toch zijn de omschrijvingen — zoals “zij roeiden alles uit” — typisch voor het hyperbolisch taalgebruik van oude oorlogsverslagen. Andere passages tonen dat er nog Kanaänieten in het land overblijven, en dat sommigen zich zelfs aansluiten bij Israël, zoals de Gibeonieten. Dit benadrukt dat het geweld in Jozua niet bedoeld is als een oproep tot brute verovering, maar als een unieke, eenmalige zuivering van een moreel verdorven samenleving (vgl. Leviticus 18; Deuteronomium 12).

Het tweede deel, Jozua 13 tot en met 24, beschrijft de verdeling van het land. Hoewel nog niet het hele land veroverd is, worden de gebieden alvast onder de twaalf stammen verdeeld. Elke stam krijgt zijn eigen grondgebied. Er worden ook Levitische steden en vrijsteden aangewezen. Dit deel bevat veel plaats- en familienamen, maar is theologisch belangrijk want het laat zien dat God zijn belofte aan Abraham, Isaak en Jakob daadwerkelijk vervult. Aan het einde van zijn leven roept Jozua het volk op om trouw te blijven aan God. In een plechtige toespraak herhaalt hij de geschiedenis van Gods daden en stelt hij het volk voor de keuze:

"Als u de HEER niet wilt dienen, kies dan heden wie u wel wilt dienen... Maar ik en mijn huis, wij zullen de HEER dienen" (Jozua 24:15).

Het volk belooft opnieuw trouw te zijn aan de HEER en het verbond te bewaren. aan het eind van zijn leven, als getuigenis van Gods trouw zegt Jozua:

"De HEER heeft alles gedaan wat Hij aan ons beloofd heeft. Geen van zijn beloften is onvervuld gebleven" (Jozua 23:14)

Het boek Jozua is geen gewoon geschiedenisboek. Het wil geen volledig verslag geven van militaire feiten, maar heeft een diepe theologische en morele boodschap. Het volk heeft een land ontvangen, maar de echte opdracht is: dienen en gehoorzamen. Gods trouw is bewezen – nu is het aan het volk om trouw te blijven.