Het onzichtbare labyrint (1982) Gerrit Komrij

Er is geen vrijheid in de zandwoestijn,

Al staan er nergens hekken, nergens palen.

Het is maar beter - als je vrij wilt zijn -

Om sierlijk door een labyrint te dwalen.

Je stoot dan op veel dwang, in gang na gang,

Maar loopt de kans ook niet ten prooi te vallen

Aan plompe hekkenslopers, met hun drang

Naar één cachot, één helse cel voor allen.

Ze zien je niet. Je zit heel fraai gevangen.

Laat anderen gerust door ruimten razen,

Woestijnen scheppen, in hun fél verlangen

Naar vrijheid, laat ze volkeren verbazen

Met internationale strijdgezangen.

Er is, dacht ik, geen hoop voor zulke dwazen.

Welke gedachten roept het gedicht op?

Wat is vrijheid? En kan je wel echt vrij zijn?

Zijn mensen die te veel streven naar vrijheid niet juist de slaaf van dat streven?

Stel dat je eenmaal volledig vrij bent, zal je dan gelukkig zijn en hoe ga je die vrijheid behouden?

Is absolute vrijheid vrij van elke wet wel aantrekkelijk? Stel dat alles mag en kan, waar ga je je dan nog tegen afzetten?

Als mens kan je alleen bestaan als je zaken deelt met de gemeenschap, maar ook dat je verschilt van de ander. Stel dat er geen grenzen zijn, dan is er ook geen gemeenschappelijk verhaal. Een samenleving, een maatschappij kan als een doolhof aanvoelen, een ruimte waarin je in zekere zin gebonden bent en dus ook beperkt bent, maar juist daar ligt ook de vrijheid.

Het is beter om het labyrint van het dagelijks leven te omarmen en daar de uitdagingen in te zoeken. Je moet je ergens aan kunnen stoten, het niet met alles eens zijn, anders ontneem je jezelf de mogelijkheid een eigen identiteit te vormen en zo samen aan van dat alledaagse labyrint een aangename ruimte te maken om in te dwalen.

Mensen die jou meer vrijheid beloven of andere grote beloftes maken, kunnen dit niet waarmaken en zullen in hun streven juist meer onvrijheid, afhankelijkheid creëren. Denk aan revolutionaire bewegingen uit het verleden, maar ook aan bewegingen van nu.

Te grote ambities op het streven naar meer vrijheid, naar meer soevereiniteit van het volk heeft dat volk nog nooit meer vrijheid bezorgd.